Vloeibare biopten vormen een informatief en niet-invasief alternatief indien een tumorbiopt niet voorhanden is
Momenteel gebeurt de analyse van genetische mutaties waarvoor een gericht geneesmiddel bestaat hoofdzakelijk op tumorbiopten. Het nemen van dergelijke biopten is echter niet altijd mogelijk (moeilijk bereikbare tumor, patiënt niet fit genoeg voor een biopsie, etc.). Uit een grootschalige analyse op meer dan 15.000 bloedstalen van patiënten met 50 verschillende tumortypes blijkt dat de genetische veranderingen die gedetecteerd worden in deze bloedstalen (vloeibare biopten, liquid biopsies) grotendeels overeenkomen met de genetische mutaties gevonden in traditionele tumorbiopten. Een vloeibaar biopt kan dus een informatief en minimaal invasief alternatief vormen voor een tumorbiopt, wanneer dit laatste niet beschikbaar is. Bovendien laten vloeibare biopten toe de dynamiek van de genetische veranderingen in tumoren te volgen.
Tumoren geven kleine hoeveelheden tumoraal DNA vrij in de bloedsomloop van patiënten. Door middel van nieuwe generatie sequencing (next-generation sequencing, NGS) is het mogelijk om dit circulerend tumoraal DNA (ctDNA) te analyseren op genetische mutaties. In de gepresenteerde studie werden de bloedstalen van 15.191 kankerpatiënten geanalyseerd. In 37% van de analyses betrof het patiënten met gevorderde longkanker, bij 14% ging het om borstkanker, 10% van de patiënten had een colorectale kanker en de overige 39% van de patiënten hadden een andere tumor. Eerst werd het patroon van genetische veranderingen in het ctDNA vergeleken met het mutatiepatroon gevonden in het tumorbiopt (beschikbaar voor 398 patiënten). Indien het ctDNA positief was voor een drivermutatie in EGFR, BRAF, KRAS, ALK, RET en ROS1 werd deze mutatie ook in 94% tot 100% van de gevallen teruggevonden in het tumorbiopt. De meeste afwijkingen in het ctDNA werden teruggevonden in een erg lage frequentie (in de helft van de gevallen in minder dan 0,4% van het totale volume circulerend DNA). De accuraatheid van de ctDNA test bleef echter hoog.
De correlatie tussen het vloeibaar biopt en het tumorbiopt varieerde tussen 0,92 en 0,99 afhankelijk van de genen en types van genetische afwijkingen. Er was echter 1 uitzondering: genetische afwijkingen die geassocieerd zijn met resistentie tegen gerichte geneesmiddelen (bijvoorbeeld EGFR T790M mutaties bij EGFR-mutante NSCLC patiënten).
Gebaseerd op de genetische afwijkingen die aan het licht kwamen in een ctDNA test kon men bij twee op de drie (63,6%) patiënten een behandeling voorstellen met een gericht geneesmiddel. De klinische bruikbaarheid van de test werd duidelijk aangetoond bij de patiënten met longkanker. In deze analyse kon bij 63% van de 362 patiënten met longkanker geen test worden uitgevoerd op een tumorbiopt of was er niet voldoende tumormateriaal voor een volledige analyse. Bij deze patiënten werden met de ctDNA test therapeutisch relevante genetische veranderingen aangetoond met een frequentie die vergelijkbaar is met wat word beschreven in de literatuur.
Een belangrijk voordeel van vloeibare biopten is dat deze techniek toelaat om ziekteprogressie, therapierespons en de ontwikkeling van resistentie dynamisch te monitoren. Als een nieuwe test aantoont dat er ziekteprogressie is of als deze test indicatief is voor de ontwikkeling van resistentie, kan men het behandelingsplan vroegtijdig aanpassen. Een dergelijke herhaalde vloeibare biopsie, bestaande uit een eenvoudige bloedafname, is veel minder belastend voor de patiënt dan een herhaald tumorbiopt. Een laatste voordeel van vloeibare biopten is terug te brengen op intratumorale heterogeniteit. Een tumorbiopt geeft enkel een beeld van een beperkt gebied van de tumor en op die manier kunnen belangrijke mutaties, die voorkomen in een ander deel van de tumor, gemist worden. Een vloeibaar biopt daarentegen geeft een completer beeld van de genetische afwijkingen in de tumor.
Referentie
Zill O, Mortimer S, Banks K et al. Somatic genomic landscape of over 15,000 patients with advanced-stage cancer from clinical next-generation sequencing analysis of circulating tumor DNA. J Clin Oncol 2016;34(Suppl): Abstract LBA11501.
